Tổng quan về người Sán Chay
- Tên gọi khác: Cao Lan, Sán Chỉ, Mán Cao Lan, Hờn Bận.
- Ngôn ngữ: Tiếng Cao Lan thuộc nhóm ngôn ngữ Tày – Thái (ngữ hệ Thái – Ka Ðai) còn tiếng Sán Chỉ thuộc nhóm ngôn ngữ Hán (ngữ hệ Hán Tạng).
- Dân số: 201.398 người (Tổng điều tra dân số 2019).
- Cư trú: Sống ở Tuyên Quang, Bắc Thái, Hà Bắc, rải rác ở các tỉnh: Quảng Ninh, Yên Bái, Lạng Sơn, Vĩnh Phú.
- Lịch sử: Người Sán Chay từ Trung Quốc di cư sang cách đây khoảng 400 năm.
Hình ảnh dân tộc Sán Chay trong trang phục truyền thống. Tác giả: Nguyễn Minh Ngọc.
Trang phục truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa Sán Chay
Hiện nay phục trang của người Sán Chay thường giống người Kinh hoặc người Tày. Thường ngày phụ nữ Sán Chay dùng chiếc dây mang bao dao thay cho thắt lưng. Trong những dịp lễ tết, hội hè, những cô gái thường thắt 2-3 chiếc thắt lưng bằng lụa hoặc bằng nhiễu, với những màu khác nhau .
Nhà của người Sán Chay
Nói là nhà Cao Lan, nhưng đây chỉ là của một nhóm nhỏ ở Sơn Ðộng – Hà Bắc. Nhà của người Cao Lan ở những địa phương khác cũng như nhà của người Sán Chỉ có nhiều nét gần với nhà Tày – Nùng. Riêng nhóm Cao Lan ở Sơn Ðộng nhà cửa của họ có những nét rất độc lạ, chúng tôi không thấy giống bất kể nhà cửa của một dân tộc bản địa nào khác trong nước. Nhà sàn, vách che sát đất, xa trông tưởng là nhà đất .
Bộ khung nhà với vì kèo kết cấu đơn giản nhưng rất vững chắc. Có hai kiểu nhà là : “nhà trâu đực” và “nhà trâu cái”. Nhà trâu cái vì kèo bốn cột. Nhà trâu đực vì kèo ba cột.
Bạn đang đọc: Dân tộc Sán Chay – Địa Ốc Thông Thái
Về tổ chức triển khai mặt phẳng hoạt động và sinh hoạt giữa nhà trâu cái và trâu đực đều có những nét tương tự như như vậy là để phân biệt nhà trâu cái và nhà trâu đực chỉ là ở vì kèo khác nhau .
Cao Lan là một bộ phận của dân tộc bản địa Sán Chay. Cao Lan lời nói gần giống tiếng Tày .
Tập tục khi làm nhà mới
Việc chọn đất, chọn hướng và chọn ngày giờ để làm nhà mới rất được người Sán Chay coi trọng .
Hoạt động sản xuất – kinh tế tài chính
Là dân cư nông nghiệp, làm ruộng nước thành thạo nhưng nương rẫy vẫn có vai trò to lớn trong đời sống kinh tế tài chính và phương pháp canh tác theo lối chọc lỗ, tra hạt vẫn sống sót đến ngày này. Ðánh cá có vị trí quan trọng. Với chiếc vợt ôm và chiếc giỏ có hom việc đánh cá đã cung ứng thêm nguồn thực phẩm giàu đạm, góp thêm phần cải tổ bữa ăn .
Phương tiện luân chuyển
Người Sán Chay thường đeo chiếc túi lưới ở sau sống lưng theo kiểu đeo túi balo .
Tổ chức hội đồng người Sán Chay
Làng xóm thường tập trung chuyên sâu một vài chục mái ấm gia đình, sống gắn bó bên nhau .
Quan hệ xã hội
Trước Cách mạng tháng Tám, ruộng đất từ từ trở thành tư hữu hoá và phân hoá giai cấp ngày càng rõ ràng. Trong xã hội đã Open địa chủ và phú nông. Tuỳ theo từng địa phương, chính quyền sở tại thực dân phong kiến đặt ra 1 số ít chức dịch như quản mán, tài chạ, quan lãnh … Bên cạnh đó có tổ chức triển khai tự quản ở những bản do dân bầu ra gọi là khán thủ. Có nhiều dòng họ, trong đó có những dòng họ lớn, đông dân như Hoàng, Trần, La, Ninh. Các chi họ và nhóm hương hoả giữ vị trí quan trọng trong hoạt động và sinh hoạt hội đồng .
Văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ
Dân tộc Sán Chay có nhiều truyện cổ, thơ ca, hò, vè, tục ngữ, ngạn ngữ. Ðặc biệt sinh ca là hình thức hoạt động và sinh hoạt văn nghệ nhiều mẫu mã mê hoặc nhất của người Sán Chay. Các điệu múa Sán Chay có : múa trống, múa xúc tép, múa chim gâu, múa đâm cá, múa thắp đèn … Nhạc cụ cũng phong phú và đa dạng, gồm những loại thanh la, não bạt, trống, chuông, kèn …
Vào ngày hội đình, hội xuân, tết nguyên đán … đồng bào Sán Chay đi dạo vui chơi, có những trò diễn sôi nỗi như : đánh quay, “ trồng cây chuối ”, “ vặn rau cải ”, tung còn …
Văn hóa ẩm thực – món ăn tiêu biểu vượt trội
Người Sán Chay ăn cơm tẻ là chính. Rượu cũng được dùng nhiều, nhất là trong ngày tết, dịp nghỉ lễ. Ðàn ông thường hút thuốc lào. Phụ nữ ăn trầu .
Phong tục hôn nhân gia đình của người Sán Chay
Dân tộc Sán Chay có nhiều họ, mỗi họ chia ra những chi. Từng họ hoàn toàn có thể có một điểm riêng không liên quan gì đến nhau về tập tục. Mỗi họ thờ “ hương hỏa ” một thần linh nhất định. Trong mái ấm gia đình người Sán Chay, người cha là chủ nhà. Tuy nhà trai tổ chức triển khai cưới vợ cho con nhưng sau cưới, cô dâu lại về ở với cha mẹ đẻ, đôi lúc mới về nhà chồng, cho đến khi mang thai mới về hẳn với chồng .
Phong tục cưới hỏi của người Sán Chay
Trước khi đón dâu, lễ vật và phục trang của những người đi đón được tập trung chuyên sâu lại ở giữa nhà để quan lang làm phép. Khi xuất phát, quan lang đứng dưới giọt giang giương ô lên cho mọi người đi qua. Trên đường về nhà chồng, cô dâu phải đi chân đất. Sau khi cưới, cô dâu vẫn ở nhà cha mẹ đẻ cho đến lúc sắp đẻ mới về ở nhà chồng. Ông mối được cô dâu, chú rể quý trọng, coi như cha mẹ và khi ông mối chết phải để tang .
Tục sinh đẻ của người Sán Chay
Trong vòng 42 ngày sau khi đẻ cấm người lạ vào nhà. Nếu ai đó lỡ vào mà sau đó trẻ sơ sinh bị ốm thì phải đem lễ vật đến làm lễ cúng vía. Sau khi đẻ 3 ngày tổ chức triển khai lễ ba mai .
Phong tục tang ma của người Sán Chay
Ðám ma do thầy tào chủ trì gồm nhiều nghi lễ chịu ảnh hưởng sâu sắc của Ðạo giáo và Phật giáo. Ðặc biệt ngôi nhà táng được làm rất công phu và đẹp.
Xem thêm: Bản Đồ Huyện Bù Đăng Tỉnh Bình Phước
Phong tục thờ cúng của người Sán Chay
Trong nhà người Sán Chay có rất nhiều bàn thờ cúng. Ngoài thờ cúng tổ tiên, họ còn thờ trời đất, ông thổ ông địa, bà mụ, thần nông, thần chăn nuôi … Phổ biến nhất là thờ Ngọc Hoàng, Phật Nam Hoa, Táo Quân .
Phong tục ngày tết
Họ ăn tết như người Tày .
Lịch của người Sán Chay
Người Sán Chay theo âm lịch .
Chữ viết và học tập của người Sán Chay
Người Sán Chay sử dụng chữ Hán trong cúng bái và chép bài hát .
Lễ hội và đi dạo của người Sán Chay
Ðánh cầu lông, đánh quay là những game show thông dụng của người Sán Chay. Trong ngày hội có nơi còn trình diễn trò “ trồng chuối ”, “ vặn rau cải ” .
Xem thêm: Bản Đồ Huyện Đồng Phú Tỉnh Bình Phước
5/5 – ( 2 bầu chọn )
Source: https://nhaphodongnai.com
Category: Bản Đồ
